رجعت نوعی زنده کردن مردگان است

خداوند متعال می‌فرماید: خدا بر زنده کردن مردگان توانایی دارد، بنابراین رجعت هم نوعی زنده کردن مردگان است، به این بیان که اگر تمام مردگان زنده شوند، قیامت نامیده می‌شود و اگر برخی از آنان زنده شوند، رجعت نام دارد.

معارف عمیق مهدویت ضامن سلامت و سعادت جامعه و فرد فرد انسان‌هاست، اعتقاد به بشارت‌های پیامبران گذشته و ائمه دین(علیهم السلام) افراد با انگیزه و پرتوانی را در جامعه می‌تواند پرورش دهد، باور به حضور امامی ناظر بر اعمال، از جنبه فردی موجب پاک نگاه داشتن روح و پیراستن اعمال از زشتی‌هاست و از جنبه اجتماعی باعث همدلی مۆمنان و ایستادگی در برابر ظالمان می‌شود، کارکرد وسیع و عمیق آموزه‌های مهدوی، جذابیت خاص موضوع را نشان می‌دهد، به همین دلیل، قشرهای مختلف جامعه پرسش‌های بسیاری در این موضوع دارند که لزوم پاسخگویی صحیح به آن‌ها از راهی مطمئن بر کسی پوشیده نیست.

چه آیاتی از قرآن رجعت را ثابت می کند؟

ـ بیش از 70 آیه بر رجعت دلالت دارند؛ به 3 دسته از آنان اشاره می‌شود:

دسته اول: توانایی خدا بر زنده کردن مردگان

«قَالَ مَنْ یُحْیِی الْعِظَامَ وَهِیَ رَمِیمٌ،قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنْشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِکُلِّ خَلْقٍ عَلِیمٌ»؛ گفت: چه کسی استخوان‌ها را زنده می‌کند، در حالی که پوسیده است؟ بگو: آن‌ها را زنده می‌کند، کسی که بار اول آن‌ها را آفریده است، او به تمام مخلوقات داناست.

«ألَیسَ ذلِکَ بِقادرٍ علی أنْ یحْیی الْمَوْتی»؛ آیا پروردگار توانایی زنده کردن مردگان را ندارد؟

این دو آیه شریفه در پاسخ کسانی که زنده کردن مردگان را انکار می‌کنند، می‌فرماید: خدا بر زنده کردن مردگان توانایی دارد، رجعت هم نوعی زنده کردن مردگان است؛ به این بیان که اگر تمام مردگان زنده شوند، قیامت نامیده می‌شود و اگر برخی از آنان زنده شوند، رجعت نام دارد.

در روایات متعددی امام حسین(علیه السلام) به عنوان اولین رجعت کننده از بین امامان معرفی شده است، اولین رجعت امام حسین(علیه السلام)، هم‌زمان با قیام امام زمان(عج) است و سپس از دنیا می‌رود و دومین رجعت او در اواخر عمر امام مهدی(عج) است

دسته دوم: وقوع رجعت در امت‌های پیشین

1. زنده شدن هزاران نفر

«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ خَرَجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْیَاهُمْ ...»؛ آیا (به دیده عبرت) ننگریستى به كسانى كه از خانه‏هاى خود در حالى كه هزاران نفر بودند از بیم مرگ (و براى فرار از جهاد) بیرون آمدند، پس خداوند به آنها گفت: بمیرید (اراده نمود مرگ آنها را، بلافاصله مردند). سپس آنها را زنده كرد (تا بفهمند فرار از مرگ ممكن نیست)... .

گروهی هزار نفری برای فرار از مرگ از شهر خود بیرون رفتند؛ چون در شهر بیماری طاعون فراگیر شده بود، به شهر ویرانه‌ای رسیدند، در آن ساکن شدند، حق‌تعالی فرمان داد همه بمیرند، همه مردند... . سالیانی که از این ماجرا گذشت، روزی حزقیل نبی از آنجا می‌گذشت، از خدا درخواست کرد تا آنان را زنده کند، خدا آنان را زنده کرد و طبق روایتی از امام باقر(علیه السلام) زندگی جدیدی از سر گرفتند و سالیانی زنده ماندند و در پایان به مرگ طبیعی در گذشتند.

2. زنده شدن 70 نفر از یاران حضرت موسی(علیه السلام)

«وَ إِذْ قُلْتُمْ یا مُوسى‏ لَنْ نُۆْمِنَ لَکَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْکُمُ الصَّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ، ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»؛ و چون گفتید: «ای موسی، تا خدا را آشکارا نبینیم، هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد»، پس در حالی که می‌نگریستند، صاعقه شما را فرا گرفت، سپس شما را پس از مرگتان برانگیختیم؛ باشد که شکرگزاری کنید.

در روایتی از امام رضا(علیه السلام) می‌خوانیم: تعدادی از قوم موسی - که بر اساس برخی روایت‌ها 70 نفر بودند ـ به او گفتند تا خدا را نبینیم ایمان نمی‌آوریم، خدا صاعقه‌ای فرستاد و همه مردند؛ موسی(علیه السلام) عرض کرد: خدایا اگر قوم، مرا متهم کنند که تو چون به دروغ ادعای پیامبری کردی، آنان را به کشتن دادی، چه بگویم؟ خدا آنان را زنده کرد و همراه موسی به میان قومش فرستاد.

تمامی مفسران و بسیاری از مفسران اهل سنت این آیه را به رجعت تفسیر کرده‌اند.

3. زنده شدن حضرت عزیز پس از صد سال

«أَوْ کَالَّذِی مَرَّ عَلَی قَرْیَةٍ وَهِیَ خَاوِیَةٌ عَلَی عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّیَ یُحْیِـی هَـَذِهِ اللّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللّهُ مِئَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ کَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ یَوْمًا أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِئَةَ عَام فَانظُرْ إِلَی طَعَامِکَ وَشَرَابِکَ لَمْ یَتَسَنَّهْ وَانظُرْ إِلَی حِمَارِکَ وَلِنَجْعَلَکَ آیَةً لِّلنَّاسِ وَانظُرْ إِلَی العِظَامِ کَیْفَ نُنشِزُهَا ثُمَّ نَکْسُوهَا لَحْمًا فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللّهَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»؛

یا چون آن کسی که به شهری که بام‌هایش فرو ریخته بود عبور کرد (و با خود) گفت: چگونه خدا این مردگان را زنده می‌کند؟ پس خدا او را صد سال میراند، آن‌گاه، او را برانگیخت و گفت: چقدر درنگ کردی؟ گفت: یک روز یا پاره‌ای از روز، گفت: بلکه صد سال درنگ کردی، به خوراک و نوشیدنی خود بنگر تغییری نکرده است و به چارپای خود نگاه کن (که چگونه متلاشی شده است، این ماجرا) نشانه‌ای (از قدرت خدا) برای مردم است، به استخوان‌ها بنگر چگونه آن‌ها را به هم پیوند می‌دهیم و گوشت بر آن می‌پوشانیم، پس هنگامی که (چگونگی زنده شدن مردگان) برای او آشکار شد، گفت: (اکنون) می‌دانم خدا بر هر چیزی تواناست.

داستان از این قرار است که پیامبری به نام عزیز یا ارمیا، روزی از کنار دهکده خرابه‌ای می‌گذشت که اهل آن نابود شده بودند، زیر سایه درختی برای استراحت توقف کرد و چارپایش را زیر سایه درخت بست، مقداری میوه (انجیر و خرما) چید، در این هنگام، برایش این پرسش پیش آمد که خدا اینان را چگونه زنده می‌گرداند؟ خدا او را صد سال میراند و دگرباره زنده ساخت، عبارت «اماته»، از ماده موت به معنای مرگ است، از این رو تفسیر آیه به نوعی خواب عمیق و مقایسه کردن با خواب اصحاب کهف نادرست است؛ زیرا در مورد اصحاب کهف عبارت اماته و احیاء نیامده است.

بسیاری از مفسران این آیه را به معنای زنده کردن مردگان گرفته‌اند، برخی از آیات دیگر هم مانند زنده شدن مردگان توسط حضرت عیسی(علیه السلام) و زنده شدن کشته بنی اسرائیل بر رجعت دلالت دارند که برای اختصار بیان نمی‌کنیم.

دسته سوم: رجعت در امت اسلامی

«وَیَوْمَ نَحْشُرُ مِن کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن یُکَذِّبُ بِآیَاتِنَا فَهُمْ یُوزَعُونَ»؛ روزی(فرا خواهد رسید) که از هر امتی، گروهی را از کسانی که آیات ما را تکذیب می‌کردند، محشور می‌کنیم و آن‌ها را نگه می‌داریم تا به یکدیگر ملحق شوند.

آیات دسته دوم به ضمیمه روایاتی که تصریح دارد هر اتفاقی که بر بنی ‌اسرائیل رخ ‌داد، برای شما هم اتفاق می‌افتد، اثبات می‌کند رجعت همان‌طور که برای امت‌های پیشین بوده، برای امت اسلامی هم اتفاق خواهد افتاد

«حشر» در آیه نظر عقلی از سه صورت خارج نیست، حشر پیش از قیامت، حشر در قیامت و حشر پس از قیامت، صورت دوم باطل است؛ زیرا در قیامت، طبق آیه «وَیَوْمَ نُسَیِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَى الْأَرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا»؛ ... آنان را محشور می‌کنیم و احدی را نمی‌گذاریم، خداوند تمام مردم را محشور می‌کند، اما آیه مورد استدلال در رجعت عبارت «مِن کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا» دارد «من» در اصطلاح علم ادبیات به معنای تبعیض است؛ یعنی برخی از مردم محشور می‌شوند، نه همه.

صورت سوم نیز باطل است؛ زیرا پس از قیامت دیگر حشری نیست و همه قبلاً محشور شده‌اند، فقط صورت اول می‌ماند که همان حشر برخی از مردم (رجعت) است، بسیاری از مفسران، برای اثبات رجعت، به این آیه استدلال کرده‌اند و روایات اهل‌بیت(علیهم السلام) نیز به این مطلب تصریح می‌کند.

مفسران براساس برخی روایات به آیات دیگری برای اثبات رجعت در امت اسلامی و آخرالزمان استدلال کرده‌اند و ما به خاطر رعایت اختصار از بیان آن‌ها صرف‌نظر می‌کنیم.

آیات دسته دوم به ضمیمه روایاتی که تصریح دارد هر اتفاقی که بر بنی ‌اسرائیل رخ ‌داد، برای شما هم اتفاق می‌افتد، اثبات می‌کند رجعت همان‌طور که برای امت‌های پیشین بوده، برای امت اسلامی هم اتفاق خواهد افتاد.

اولین رجعت کننده از امامان کیست؟

در روایات متعددی امام حسین(علیه السلام) به عنوان اولین رجعت کننده از بین امامان معرفی شده است، اولین رجعت امام حسین(علیه السلام)، هم‌زمان با قیام امام زمان(عج) است و سپس از دنیا می‌رود و دومین رجعت او در اواخر عمر امام مهدی(عج) است

منبع: پژوهشکده مهدویت در کتاب «مهدویت، پرسش‌ها و پاسخ‌ها»